FATCACRS 

FATCACRS 

Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası

• Maliyyə institutları üçün yaradılmış portal
• Vergi məqsədləri üçün şəffaflıq və məlumat mübadiləsi üzrə Qlobal Forumun rəsmi internet səhifəsi
• Maliyyə hesabları barədə məlumatların avtomatik mübadiləsi haqqında səlahiyyətli orqanlar arasında Çoxtərəfli Razılaşmaya qoşulmuş ölkələr
• Ümumi Hesabatlılıq Standartının XML sxeması və onun İstifadəçi Təlimatı
• Xarici ölkələrin rezidentlərinin identifikasiya nömrələrinin strukturları
• Maliyyə institutları üçün əməletmə səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə daxili strategiyalara dair tövsiyələr
• Ümumi Hesabatlılıq Standartının tədbiqi ilə bağlı İƏİT-nin saytında dərc olunmuş suallar
• Aktivasiya edilmiş mübadilə tərəfdaşları (CRS)

FATCA-nın tətbiqi ilə əlaqədar maliyyə institutlarının ABŞ-ın Daxili Gəlirlər Xidmətinin rəsmi internet səhifəsində qeydiyyatdan keçmələri üçün İstifadəçi Təlimatı

FATCA portalında qeydiyyatdan keçmək üçün VİDEO TƏLİMAT :

1. FATCA üzrə Online Qeydiyyat: Hesabın yaradılması

2. FATCA üzrə Online Qeydiyyat: 1-ci hissə

3. FATCA üzrə Online Qeydiyyat: 2-ci hissə

4. FATCA üzrə Online Qeydiyyat: 3-ci hissə

5. FATCA üzrə Online Qeydiyyat: 4-ci hissə

Offline_excel_forma

FATCA_CRS_User_Guide_Online_V1

FATCA_CRS_User_Guide_Offline_V1

1. FATCA / CRS hesabatını kimlər təqdim etməlidir?

Cavab: Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası”nın 2.2.4-cü bəndinə əsasən Azərbaycan Respublikasının hesabatverən maliyyə institutu dedikdə beynəlxalq müqavilələrə əsasən, xarici dövlətlərin müvafiq səlahiyyətli orqanlarına təqdim edilməsi nəzərdə tutulmuş məlumatları təqdim etmək öhdəliyi daşıyan və Maliyyə Tədbirləri üzrə İşçi Qrupunun (FATF) tövsiyələrinə uyğun olaraq maliyyə institutu kimi müəyyən edilmiş aşağıdakı hüquqi şəxslər nəzərdə tutulur:

- depozitar fəaliyyətini həyata keçirən istənilən hüquqi şəxs;

- bank fəaliyyəti və ya poçt rabitəsinin milli operatorunun fəaliyyəti çərçivəsində depozitlər qəbul edən istənilən hüquqi şəxs;

- həyatın yığım sığortası və ya annuitet sığortası müqaviləsini bağlayan, yaxud belə müqavilələr üzrə ödənişlər etmək öhdəliyini daşıyan sığorta şirkəti (və ya sığorta şirkətinin daxil olduğu holdinq şirkəti) olan istənilən hüquqi şəxs;

- investisiya təşkilatı.

Azərbaycan Respublikasının hesabat verməyən maliyyə institutlarının siyahısı Qaydaların 1 nömrəli əlavəsi ilə təsdiq edilmişdir.

2. FATCA / CRS hesabatlarının təqdim edilməsi üçün son tarix hansıdır?

Cavab: Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası”nın 6.2-ci bəndinə əsasən hesabat verilməli maliyyə əməliyyatları barədə məlumatlar hesabat verməli maliyyə institutları tərəfindən beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş müddətlərdə, lakin məlumatların aid olduğu təqvim ili başa çatdıqdan sonrakı ilin 1 iyul tarixindən gec olmayaraq vergi orqanına ötürülməlidir. Məsələn, 2021-ci hesabat ilinə dair hesabatın təqdim edilməsi üçün son gün 2022-ci ilin 30 iyun tarixidir.

3. Dəqiqləşdirilmiş hesabat istənilən vaxt və istənilən dövr üçün göndərilə bilər?

Cavab: Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası”nın 6.16.-6.19.-cu bəndlərinə müvafiq olaraq Hesabatverən maliyyə institutları (HVMİ) tərəfindən vergi orqanlarına təqdim edilmiş müvafiq e-hesabat Dövlət Vergi Xidməti tərəfindən beynəlxalq müqavilələrin tərəfi olan xarici dövlətin səlahiyyətli orqanına ötürülənədək, həmin e-hesabatdakı məlumatlarda hər hansı dəyişiklik edilməsinə zərurət yarandığı halda, HVMİ tərəfindən “dəqiqləşmiş” e-hesabat təqdim edilə bilər. Azərbaycan Respublikasının 1 iyun 2017-ci il tarixində qoşulduğu “Maliyyə hesabları barədə məlumatların avtomatik mübadiləsi haqqında səlahiyyətli orqanlar arasında Çoxtərəfli Razılaşma”nın 3-cü bölməsinə əsasən məlumat mübadiləsi məlumatın aid olduğu təqvim ili bitdikdən sonra doqquz ay ərzində aparılmalıdır. Dövlət Vergi Xidməti tərəfindən hesabatların 1 sentyabr tarixindən başlayaraq mübadilə edildiyini nəzərə alaraq, dəqiqləşdirilmiş hesabatların təqdim edilməsi üçün son tarix 31 avqust müəyyən edilmişdir.

HVMİ tərəfindən təqdim edilmiş müvafiq e-hesabat Dövlət Vergi Xidməti tərəfindən beynəlxalq müqavilələrin tərəfi olan xarici dövlətin səlahiyyətli orqanına ötürüldükdən sonra HVMİ müvafiq e-hesabatdakı hər hansı məlumatda dəyişiklik etmək istədikdə, müvafiq hesab sahibləri barəsindəki məlumatların dəyişiklik edilmiş versiyasını həmin hesab sahibləri üçün “dəyişiklik” bölməsini seçməklə yenidən tərtib edərək, imzaladıqdan sonra “dəyişiklik” e-hesabatı formasında vergi orqanlarına təqdim edir.

4. Qeyri-rezident sahibkar şəxslərin FATCA / CRS anketində Azərbaycan vətəndaşlarına məxsus olan VÖEN barədə məlumat qeyd edilməlidirmi?

Cavab: Şəxslərin yalnız rezident olduğu ölkədəki identifikasiya nömrəsi qeyd olunmalıdır.

5. Şəxs özünüqiymətləndirmə anketi doldurmaqdan imtina edərsə, bu halda hesabat verilməli hesab olduğunu necə müəyyən etmək olar?

Cavab: Hesab açmaq üçün müraciət etmiş fiziki və hüquqi şəxs tərəfindən özünüqiymətləndirmə sənədi təqdim edilmədikdə, hesabın açılmasından imtina olunmalıdır (əsas: Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası” 3.7.4-cü, 3.9.8-ci, 4.7.5-ci və 4.9.7-ci bəndləri).

6. ABŞ şəxslərinə münasibətdə əldə olunan W-8 BEN (W-8 BEN-E) formaları hansı müddətlərdə yenilənməlidir?

Cavab: ABŞ şəxslərinə münasibətdə əldə olunan W-8 BEN (W-8 BEN-E) anket forması həmin formada əks olunan məlumatlarda hər hansı dəyişiklik olmadığı təqdirdə, anket imzalandıqdan sonra növbəti 3-cü ilin 31 dekabr tarixinə qədər etibarlı sayılır (əsas: https://www.irs.gov/pub/irs-prior/iw8--2018.pdf). Məsələn, W-8BEN anketinin imzalanma tarixi 30.09.2021-ci il tarixidirsə, anket məlumatlarında heç bir dəyişiklik yoxdursa, sənədin qüvvədə olma tarixi 31.12.2024-cü il tarixinədək olacaqdır. Forma barədə əlavə məlumat ABŞ-ın Daxili Gəlirlər Xidmətinin rəsmi internet səhifəsindən əldə oluna bilər.

7. Özünüqiymətləndirmə anketi doldurmuş müştərinin anketdə qeyd etdiyi VÖEN nömrə necə yoxlanılmalıdır?

Cavab: Özünüqiymətləndirmə anketindəki məlumatların həqiqiliyi hesab sahibi tərəfindən mütləq qaydada təsdiqlənməli və təhrif olunmuş məlumata görə məsuliyyət daşıdığı barədə məlumatlandırılmalıdır. Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası”nın 4.1-1.-ci bəndinə əsasən HVMİ özünüqiymətləndirmə sənədini və ya yazılı dəlilləri və ya rəsmi sənədləri qeyri-düzgün və ya əsassız hesab etdikdə və ya əsassız hesab etməyə əsası olduqda, HVMİ özünüqiymətləndirmə sənədinə və ya yazılı dəlillərə və ya rəsmi sənədlərə əsaslanmamalıdır. HVMİ tərəfindən xarici ölkənin müvafiq səlahiyyətli orqanı tərəfindən həmin ölkənin rezidentinə verilmiş vergi ödəyicisinin identifikasiya (və ya ekvivalent) nömrəsinin strukturu barədə məlumatlar İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının rəsmi internet səhifəsində (https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/crs-implementation-and-assistance/tax-identification-numbers/) yerləşdirilmişdir.

8. Etibarnamə ilə müraciət etmiş şəxslər tərəfindən hesab açılarkən özünüqiymətləndirmə anketi etibarnamə ilə müraciət etmiş şəxs yoxsa etibarnamədə qeyd olunan hesab sahibi tərəfindən doldurulmalıdır? Anketdə kimin məlumatları əks olunmalıdır?

Cavab: Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası”nın 2.2.36-ci bəndində qeyd edildiyi kimi, özünüqiymətləndirmə sənədi fiziki və ya hüquqi şəxslərin vergi rezidentliyinin müəyyən edilməsi məqsədilə HVMİ tərəfindən əldə edilən sənəddir. Özünüqiymətləndirmə sənədi hesab sahiblərinin məlumatlarını əks etdirməlidir. Qaydaların 2.2.23.-cü bəndinə əsasən "hesab sahibi" dedikdə hesabın mövcud olduğu maliyyə institutu tərəfindən maliyyə hesabının sahibi kimi qeyd edilmiş və ya müəyyənləşdirilmiş şəxs başa düşülür.

Digər şəxslərin xeyrinə və ya onların adından maliyyə hesabına malik olan və maliyyə institutu olmayan şəxs (agent, depozitar, nominal saxlayıcı, imzalayan şəxs, investisiya məsləhətçisi və ya vasitəçi) hesab sahibi sayılmır, bu halda hesab sahibi qismində həmin digər şəxslər çıxış edirlər. Həyatın yığım sığortası və ya annuitet sığortası müqaviləsi üzrə nağd pul dəyərini əldə etmək və ya müqavilədə faydalanan şəxsi dəyişmək hüququna malik istənilən şəxs hesab sahibi sayılır. Nağd pul dəyərini əldə etmək və ya müqavilədə faydalanan şəxsi dəyişmək hüququna malik şəxs mövcud olmadığı təqdirdə, müqavilədə sahib kimi qeyd edilən və ya müqavilənin şərtlərinə əsasən ödənişi almaq hüququ verilmiş istənilən şəxs hesab sahibi sayılır. Həyatın yığım sığortası və ya annuitet sığortası müqaviləsinin icra edilməsi vaxtı çatdıqda, müqaviləyə əsasən ödəniş almaq hüququna malik olan hər bir şəxs hesab sahibi sayılır.

Mülki Məcəlləsinin 362-ci bəndinə əsasən bir şəxsin üçüncü şəxslər qarşısında təmsilçilik üçün başqa şəxsə verdiyi vəkalət etibarnamə sayılır. Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə alaraq, hesab açılarkən özünüqiymətləndirmə anketi etibarnamə ilə müraciət etmiş şəxs tərəfindən hesab sahibi barədə olan məlumatlar doldurularaq imzalanır.

9. Həm ad həm soyad mövcud olmayan şəxslərin hesabları barədə məlumat təqdim olunarkən ad və soyad hissəsi necə doldurulmalıdır?

Cavab: CRS sxemi ad və soyad üçün məlumat elementlərinin doldurulmasını tələb edir. Adı mövcud olmayan fiziki şəxslərin hesabları barədə məlumat təqdim olunarkən ad barədə məlumat hissəsində “NFN” (Ad yoxdur) kimi qeyd edilməli, soyad mövcud olmayan fiziki şəxslərin hesabları barədə məlumat təqdim olunarkən isə soyad hissəsində hesab sahibinin "mononimi" qeyd edilməlidir.

10. Bankda hesabı mövcud olan şəxslər tərəfindən yeni hesab açılarkən əvvəllər təqdim edilmiş özünüqiymətləndirmə anketi və məlumatlarında hər hansı dəyişiklik baş verməyibsə yeni özünüqiymətləndirmə anketi yenidən doldurulmalıdır?

Cavab: Yeni hesabın açılması ilə bağlı müraciət edən şəxsin maliyyə institutunda əvvəllər hesab açılarkən təqdim edilmiş özünüqiymətləndirmə anketinin mövcud olub-olmamasından asılı olmayaraq, yeni hesab açılarkən HVMİ bütün şəxslərdən özünüqiymətləndirmə sənədini almalıdır. Özünüqiymətləndirmə anketi şəxslərə görə deyil, hər yeni açılmış hesaba münasibətdə əldə edilməlidir (əsas: Nazirlər Kabinetinin 3 iyun 2015-ci il tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası” 3.7.2-ci, 3.9.5.-ci,4.7.1.-ci və 4.9.2.-ci bəndləri).

11. Məsafədən bank hesabı açılarkən özünüqiymətləndirmə anketi necə imzalanmalıdır?

Cavab: İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (İƏİT) təsdiq etdiyi “Vergi Məsələləri üzrə Maliyyə Məlumatlarının Avtomatik Mübadiləsi üçün Standart”a (bundan sonra - Standart) əsasən özünüqiymətləndirmə anketi yalnız hesab sahibi tərəfindən imzalandıqda (və ya qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər qaydada təsdiq edildikdə), və imzalama tarixi və hesab sahibinin zəruri məlumatları əks olunduqda etibarlı sayılır. “Digər qaydada təsdiq” dedikdə özünüqiymətləndirmə anketinin təsdiq edilməsinin maliyyə institutları tərəfindən elə təşkil olunmasıdır ki, onu dolduran şəxs tərəfindən imzalandığı (təsdiq etdiyini) etibarlı və aydın (qanunvericiliyə uyğun) şəkildə nümayiş etdirilsin.

Həmçinin, Standarta əsasən özünüqiymətləndirmə anketinin elektron formada təqdim edilməsinə o halda yol verilir ki, elektron sistem daxil olan məlumatın həqiqiliyini və özünüqiymətləndirmə anketinin təqdim edilməsi, yenilənməsi və ya dəyişdirilməsi ilə nəticələnən istifadəçi girişinin bütün hallarının sənədləşdirilməsini, həmçinin sistemə daxil olan və özünüqiymətləndirməni təqdim edən şəxsin özünüqiymətləndirmə sənədində adı göstərilən şəxs olmasını, eyni zamanda özünüqiymətləndirmə anketinin kağız daşıyıcıda tələb edildiyi hallarda maliyyə institutu tərəfindən tələbin yerinə yetirilməsi təmin etmiş olsun.

Maliyyə institutları tərəfindən məsafədən hesabların açılması zamanı müştərinin vergi rezidentliyinin müəyyən edilməsi üçün özünüqiymətləndirmə formalarının elektron imzalanmaqla və ya qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər qaydada təsdiq edilməklə elektron formada qəbul edilməsini məqbul sayılır. (Mənbə: Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyətinin 04.02.2022-ci il tarixli № 04/2 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Bank hesablarının açılması, aparılması və bağlanması Qaydası”nın 4.2-ci, 5.2-ci, 5.5-ci, 5.13-cü bəndləri, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2015-ci il 3 iyun 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycan Respublikası ərazisində həyata keçirdikləri maliyyə əməliyyatları barədə məlumatların bu dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarına verilməsi Hədləri və Qaydası")

Ölkələrarası ("CbC") Hesabatlılıq

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasında Ölkələrarası Hesabatlılıq üzrə tələblər 1 yanvar 2020-ci il tarixində qüvvəyə minib. “Ölkələrarası hesabat” - Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində digər dövlətlərin səlahiyyətli orqanları ilə avtomatik məlumat mübadiləsini həyata keçirmək üçün transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan və Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisə tərəfindən təqdim edilən hesabat formasıdır.

Qeyd olunan mübadilənin aparılması üçün ilkin olaraq qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi məqsədilə Vergi Məcəlləsinə müvafiq dəyişikliklər edilib. Bu dəyişikliklərdən sonra, Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 28 aprel 2020-ci il tarixli 1 nömrəli qərarı ilə “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası“ təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 13 iyun 2023-cü il tarixli 14 nömrəli Qərarı ilə Qaydaya müvafiq dəyişiklik edilmişdir.

Qaydaya əsasən, Transmilli şirkətlər qrupunun əvvəlki maliyyə ilində məcmu gəliri 750 milyon avronun manat ekvivalentindən çox olduqda, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində digər dövlətlərin səlahiyyətli orqanları ilə avtomatlaşdırılmış məlumat mübadiləsinin həyata keçirilməsi məqsədilə transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan və Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisə Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilinə dair Ölkələrarası hesabatı Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilinin son günündən sonrakı 12 ay ərzində vergi orqanlarına təqdim edir.

Bununla yanaşı, Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan və transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan əsas müəssisə, müvəkkil müəssisə və ya qrupdaxili müəssisə hesabat verilən ilin 30 iyun tarixinədək müvafiq bildirişi vergi orqanına təqdim etməlidir.

Transmilli şirkətlər qrupunun üzvünü təmsil edən rəhbər şəxs və onun tərəfindən müəyyən edilən səlahiyyətli şəxs müvafiq hesabatı və bildirişin təqdim edilməsi üçün ASAN imza vasitəsilə Maliyyə institutlarında vergi monitorinqi və ölkələrarası hesabatın verilməsi üzrə Portala inteqrasiya edilmiş və artıq istifadəyə verilmiş müvafiq platformaya (https://cbcr.tmfi.gov.az/login) qoşularaq, ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsini həyata keçirə bilərlər.

Ölkələrarası Hesabatların Mübadiləsinə dair Səlahiyyətli Orqanların Çoxtərəfli SAZİŞİMultilateral Competent Authority Agreement On The Exchange of Country-By-Country Reports 

Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi  

Ölkələrarası hesabatın və Bildirişin forması, tərtib edilməsi və vergi orqanına təqdim edilməsi qaydası:

• Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası 
• Ölkələrarası hesabatın forması 
• Ölkələrarası hesabatın tərtib edilməsi qaydası  
• Bildirişin forması 
• Bildirişin tərtib edilməsi qaydası 

Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi ilə bağlı istisnalar 

• Maliyyə institutları üçün yaradılmış portal
• Vergi məqsədləri üçün şəffaflıq və məlumat mübadiləsi üzrə Qlobal Forumun rəsmi internet səhifəsi
• Maliyyə hesabları barədə məlumatların avtomatik mübadiləsi haqqında səlahiyyətli orqanlar arasında Çoxtərəfli Razılaşmaya qoşulmuş ölkələr
• Ümumi Hesabatlılıq Standartının XML sxeması və onun İstifadəçi Təlimatı
• Xarici ölkələrin rezidentlərinin identifikasiya nömrələrinin strukturları
• Maliyyə institutları üçün əməletmə səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə daxili strategiyalara dair tövsiyələr
• Ümumi Hesabatlılıq Standartının tədbiqi ilə bağlı İƏİT-nin saytında dərc olunmuş suallar

1. Ölkələrarası Hesabatlılıq nədir?

Cavab: Ölkələrarası ("CbC") Hesabatlılığa dair tələblər İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının ("İƏİT") Vergitutma Bazasının Aşınması və Mənfəətin Köçürülməsi ("BEPS") layihəsinin 13-cü Fəaliyyətində (Transfer Qiymətqoymasına dair Sənədləşmə və Ölkələrarası Hesabatlılıq) öz əksini tapmışdır. Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 28 aprel 2020-ci il tarixli 1 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası”nın 3-cü bəndinə əsasən Transmilli şirkətlər qrupunun əvvəlki maliyyə ilində məcmu gəliri 750 milyon avronun manat ekvivalentindən çox olduqda, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində digər dövlətlərin səlahiyyətli orqanları ilə avtomatlaşdırılmış məlumat mübadiləsinin həyata keçirilməsi məqsədilə transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan və Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisə Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilinə dair Ölkələrarası hesabatı Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilinin son günündən sonrakı 12 ay ərzində vergi orqanlarına təqdim edir.

2. Ölkələrarası Hesabatların mübadiləsi üçün beynəlxalq hüquqi baza hansıdır?

Cavab: Ölkələrarası Hesabatların mübadiləsi aşağıdakılara əsaslanır:

• Ölkələrarası Hesabatların mübadiləsi üzrə Səlahiyyətli Orqanlar arasında Çoxtərəfli Razılaşmanın ("CbC MCAA") hüquqi əsasını təşkil edən Vergi Məsələlərində Qarşılıqlı İnzibati Yardım haqqında Konvensiya,

• İkiqat Vergitutmanın aradan qaldırılmasına dair Konvensiya ("DTC") haqqında Səlahiyyətli Orqanlar arasında Razılaşma (CAA) və

• Vergi məlumatlarının mübadiləsi haqqında Sazişə ("TIEA") dair Səlahiyyətli Orqanlar arasında Razılaşma (CAA).

3. Ölkələrarası Hesabatların mübadiləsi daxili qanunvericilikdə necə təsbit edilmişdir?

Cavab: Vergi Məcəlləsinin 13.2.83. və 16.9.-cü maddələrinin müddəaları, habelə Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 28 aprel 2020-ci il tarixli 1 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası” Ölkələrarası Hesabatların mübadiləsinə istinad edilir.

4. Ölkələrarası Hesabatlılıq haqqında tələblər Azərbaycan Respublikasında nə vaxt qüvvəyə minir?

Cavab: Azərbaycan Respublikasında Ölkələrarası Hesabatlılıq üzrə tələblər 1 yanvar 2020-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir.

5. Azərbaycan Respublikasında kimlərdən Ölkələrarası Hesabat təqdim etməsi tələb olunur?

Cavab: Transmilli şirkətlər qrupunun əvvəlki maliyyə ilində məcmu gəliri 750 milyon avronun manat ekvivalentindən çox olduqda, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində digər dövlətlərin səlahiyyətli orqanları ilə avtomatlaşdırılmış məlumat mübadiləsinin həyata keçirilməsi məqsədilə transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan və Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisə Transmilli şirkətlər qrupunun həmin maliyyə ilinə dair Ölkələrarası hesabatı bu Qaydanın 5-ci hissəsində göstərilən tarixdən gec olmayaraq vergi orqanlarına təqdim edir. Hesabatın verilməsini şərtləndirən məbləğ həddi Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə hesabatları əsasında müəyyən edilir. 

Azərbaycan Respublikasında Transmilli şirkətlər qrupunun Əsas müəssisəsi və ya Müvəkkil müəssisəsi olmadıqda, onun Azərbaycan Respublikasında yerləşən rezident Qrupdaxili müəssisəsi aşağıdakı şərtlərdən biri olduqda bu Qaydanın 5-ci hissəsində göstərilən tarixdən gec olmayaraq Azərbaycan Respublikasının vergi orqanına Ölkələrarası hesabatı təqdim etməlidir:

• Transmilli şirkətlər qrupunun Əsas müəssisəsi və ya Müvəkkil müəssisə özünün rezident olduğu ölkədə Ölkələrarası hesabatın verilməsi öhdəliyini qanunvericiliyə əsasən daşımadıqda;

• Əsas müəssisənin və ya Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə Azərbaycan Respublikasının da tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqaviləyə qoşulmasına baxmayaraq Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi üçün bu Qaydanın 5-ci hissəsində göstərilən tarixə qədər Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları ilə Səlahiyyətli Orqanlar arasında Razılaşması olmadıqda və ya;

• Əsas müəssisənin və ya Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə tərəfindən öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi barədə Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları tərəfindən Azərbaycanda rezident olan Qrupdaxili müəssisəyə məlumat göndərildikdə.

6. Vergi Məcəlləsinin 16.9.-cu maddəsində və Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 28 aprel 2020-ci il tarixli 1 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası”nın 3.1-ci bəndində Transmilli şirkətlər qrupu tərəfindən Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi öhdəliyini şərtləndirən 750 milyon avro məbləğ həddi necə tətbiq olunur?

Cavab: Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidentinin müvafiq ildə Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi öhdəliyinin yaranması BEPS layihəsinin 13-cü Fəaliyyətinin Hesabatına uyğun olaraq, Ölkələrarası hesabatın aid olduğu maliyyə ilindən bilavasitə əvvəlki maliyyə ilində Transmilli şirkətlər qrupunun məcmu gəliri 750 milyon avrodan (və ya həmin Transmilli şirkətlər qrupunun əsas müəssisəsinin rezidenti olduğu ölkənin qaydalarına uyğun olaraq milli valyutada yaxın ekvivalentdən) çox təşkil etməlidir. 

Ölkələrarası hesabat Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 28 aprel 2020-ci il tarixli 1 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası”na əsasən hesabat verilən ilinin sonunadək, yəni Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilinin son günündən sonrakı 12 ay ərzində vergi orqanına təqdim edilməlidir.

Aşağıdakı misallar Transmilli şirkətlər qrupu tərəfindən Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi öhdəliyini şərtləndirən 750 milyon avro məbləğ həddinin tətbiqini təsvir edir:

Misal üçün, “A” Transmilli şirkətlər qrupu (bundan sonra – “A” Qrupu) maliyyə hesabatlığını təqvim ili əsasında aparır və qrupun konsolidə edilmiş gəliri aşağıdakı kimidir: 

Misal 1

“A” Qrupunun 31 dekabr 2021-ci il tarixində başa çatan maliyyə ili üçün Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi öhdəliyinin olub-olmaması aşağıdakı kimi müəyyən edilir:

“A” Qrupunun 2021-ci maliyyə ilindən bilavasitə əvvəlki maliyyə ilində (yəni 2020-ci ildə) məcmu gəliri 750 milyon avrodan az təşkil edir. “A” Qrupunun 2021-ci ildə məcmu gəlirinin 750 milyon avrodan çox təşkil etməsinə baxmayaraq, 31 dekabr 2021-ci il tarixində başa çatan maliyyə ilinə münasibətdə Transmilli şirkətlər qrupundan hər hansı ölkədə Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi tələb olunmur.

Misal 2

Yuxarıda göstərilən eyni məlumata əsaslanaraq, “A” Qrupunun 31 dekabr 2022-ci il tarixində başa çatan maliyyə ili üçün Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi öhdəliyinin olub-olmaması aşağıdakı kimi müəyyən edilir:

“A” Qrupunun 2022-ci maliyyə ilindən bilavasitə əvvəlki maliyyə ilində (yəni 2021-ci ildə) məcmu gəliri 750 milyon avrodan çox təşkil edir. Bununla da, “A” Qrupundan 31 dekabr 2022-ci il tarixində başa çatan maliyyə ilinə münasibətdə Azərbaycan Respublikasında Ölkələrarası hesabatının təqdim edilməsi tələb olunur. 31 dekabr 2022-ci il tarixində başa çatan maliyyə ilinə münasibətdə Transmilli şirkətlər qrupunun Ölkələrarası hesabatı 31 dekabr 2023-cü il tarixinədək vergi orqanına təqdim edilməlidir.

7. Transmilli şirkətlər qrupunun Azərbaycan Respublikasında rezident olan birdən çox Qrupdaxili müəssisəsi olduğu halda hesabatı təqdim etmək öhdəliyi necə müəyyən edilir?

Cavab: Transmilli şirkətlər qrupunun Azərbaycan Respublikasında rezident olan birdən çox Qrupdaxili müəssisəsi olduğu halda, Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin Kollegiyasının 28 aprel 2020-ci il tarixli 1 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası”nın 3.2-ci bəndi nəzərə alınmaqla, Transmilli şirkətlər qrupu həmin müəssisələrdən birini Ölkələrarası hesabatı təqdim etmək üçün təyin etməlidir.

8. Hansı halda qrupdaxili müəssisədən Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi tələb edilmir?

Cavab: Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Müvəkkil müəssisə transmilli şirkətlər qrupunun adından hesabatı bu Qaydanın 5-ci hissəsi ilə müəyyən edilmiş tarixdən gec olmayaraq təqdim etdikdə və aşağıdakı şərtlər olduğu halda Qrupdaxili müəssisədən Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi tələb edilmir:

• Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə Ölkələrarası hesabatın göndərilməsini tələb etdikdə;

• Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə ilə Azərbaycanın Respublikasının vergi orqanları arasında bu Qaydanın 5-ci hissəsində göstərilən tarixə qədər qüvvədə olan   Səlahiyyətli Orqanlar arasında Razılaşma olduqda;

• Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə tərəfindən “öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının vergi orqanlarına məlumat göndərilmədikdə;

• Digər ölkədə yerləşən Qrupdaxili müəssisə Müvəkkil müəssisə olması barədə bu Qaydanın 4.0.1-ci yarımbəndinə əsasən rezident olduğu ölkəyə bildiriş göndərdikdə və;

• Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan Qrupdaxili müəssisə bu Qaydanın 4.0.2-ci yarımbəndinə uyğun olaraq Azərbaycanın Respublikasının vergi orqanlarına bildiriş göndərdikdə.

9. Hansı halda Qrupdaxili müəssisə hesabatı təqdim etmək öhdəliyi daşıyan Müvəkkil müəssisə olaraq təyin oluna bilər?

Cavab: Azərbaycan Respublikasında Transmilli şirkətlər qrupunun Əsas müəssisəsi və ya Müvəkkil müəssisəsi olmadıqda, onun Azərbaycan Respublikasında yerləşən rezident Qrupdaxili müəssisəsi aşağıdakı şərtlərdən biri olduqda Transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilinin son günündən sonrakı 12 ay ərzində Azərbaycan Respublikasının vergi orqanına Ölkələrarası hesabatı təqdim etməlidir:

• Transmilli şirkətlər qrupunun Əsas müəssisəsi və ya Müvəkkil müəssisə özünün rezident olduğu ölkədə Ölkələrarası hesabatın verilməsi öhdəliyini qanunvericiliyə əsasən daşımadıqda;

• Əsas müəssisənin və ya Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə Azərbaycan Respublikasının da tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqaviləyə qoşulmasına baxmayaraq Ölkələrarası hesabatın təqdim edilməsi üçün Qaydanın 5-ci hissəsində göstərilən tarixə qədər Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları ilə Səlahiyyətli Orqanlar arasında Razılaşması olmadıqda və ya;

• Əsas müəssisənin və ya Müvəkkil müəssisənin rezidenti olduğu ölkə tərəfindən öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi barədə Azərbaycan Respublikasının vergi orqanları tərəfindən Azərbaycanda rezident olan Qrupdaxili müəssisəyə məlumat göndərildikdə.

Ölkələrarası Hesabatı təqdim etmək imkanı yaratdığını təsdiq edən Yurisdiksiyalar aşağıdakı internet səhifəsində qeyd olunur: Country-specific information on Country-by-Country reporting implementation

10. Transmilli şirkətlər qrupunun məcmu gəlirinin 750 milyon avrodan (və ya 2015-ci ilin yanvar ayına milli valyutada yaxın ekvivalentdən) çox olub-olmamasının müəyyən edilməsi zamanı konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarında əks etdirilən hansı gəlirlər nəzərə alınmalıdır?

Cavab: Transmilli şirkətlər qrupunun məcmu gəlirinin 750 milyon avrodan (və ya 2015-ci ilin yanvar ayına milli valyutada yaxın ekvivalentdən) çox olub-olmamasının müəyyən edilməsi zamanı konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarında əks etdirilən (və ya etdirilməli olan) bütün gəlirlər nəzərə alınmalıdır. Transmilli şirkətlər qrupunun əsas müəssisəsinin rezidenti olduğu ölkədə tətbiq olunan mühasibat uçotu qaydalarına uyğun olaraq konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarında satışdankənar gəlirlər və investisiya fəaliyyətlərdən gəlirlər əks etdirildiyi halda, həmin gəlirlərin qrupun məcmu gəlirlərində nəzərə alına bilər. Transmilli şirkətlər qrupunun kosolidə edilmiş gəlirlərinin müəyyən edilməsi BEPS layihəsinin 13-cü Fəaliyyətinə və İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının “Ölkələrarası hesabatların tətbiqi haqqında Təlimatı”na uyğun həyata keçirilir.

11. Ölkələrarası Hesabatın doldurulması barədə xüsusi bir təlimat mövcuddur?

Cavab: Bəli. Doldurulma qaydası barədə məlumat almaq üçün Dövlət Vergi Xidmətinin internet səhifəsində yerləşdirilən “Ölkələrarası hesabatın tərtib edilməsi qaydası” adlı sənədlə tanış ola bilərsiniz. Həmçinin, BEPS-in 13-cü Fəaliyyətinin V Fəslinə III Əlavə (https://read.oecd-ilibrary.org/taxation/transfer-pricing-documentation-and-country-by-country-reporting-action-13-2015-final-report_9789264241480-en#page1), eləcə də Ölkələrarası Hesabatlılığın İcrasına dair İƏİT Təlimatı (https://www.oecd.org/ctp/guidance-on-the-implementation-of-country-by-country-reporting-beps-action-13.pdf)  Ölkələrarası Hesabatı hazırlamaq üçün ətraflı təlimatları özündə ehtiva edir və Ölkələrarası Hesabatı dolduran zaman istinad olunmalıdır. 

12. Əgər Hesabat verən müəssisə tərəfindən artıq təqdim edilmiş və mübadilə edilmiş Ölkələrarası Hesabata düzəliş etmək zərurəti yaranarsa, nə edilməlidir?

Cavab: Bu halda, hesabat verən Müəssisə "Ölkələrarası Hesabatın əsli" ilə əlaqəli olan yeni düzəliş edilmiş Ölkələrarası Hesabat təqdim etməlidir. Ölkələrarası hesabat formasının 1-ci Bölməsinin 4–cü sətirində təqdim olunan hesabatın “Cari” və ya “Dəqiqləşdirilmiş” olmasından asılı olaraq müvafiq xanada “X” işarəsi qoyulur. Hesabat vergi orqanına Hesabat verilən ilin sonunadək təqdim edilir. Əvvəlki hesabat dövrləri üzrə dəqiqləşmənin aparılması zəruri olduğu hallarda, hesabatın növünü göstərmək məqsədilə müvafiq xana işarələnərək dəqiqləşmiş hesabat səyyar vergi yoxlamasının başlanıldığı günədək təqdim edilir.

13. “Ölkələrarası hesabat barədə Bildiriş” vergi orqanına necə təqdim olunur?

Cavab: “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası”nın 2 nömrəli əlavəsində əksini tapan bu Bildirişi Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan və Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Əsas müəssisə, Müvəkkil müəssisə və ya Qrupdaxili müəssisə Hesabat verilən ilin 30 iyun tarixinədək elektron ərizə vasitəsi ilə Azərbaycan Respublikasının vergi orqanlarına təqdim edir.

14. “Ölkələrarası hesabat barədə Bildiriş” təqdim edildikdən sonra onu dəyişdirmək mümkündürmü?

Cavab: Bildiriş təqdim edildikdən sonra daxil edilmiş məlumatlarla bağlı yanlışlıqların olduğu aşkar edilərsə, Bildiriş düzəlişlər edilərək yenidən təqdim edilə bilər. Belə olduğu zaman, vergi orqanı əvvəlki Bildirişi ləğv edir.

15. Ölkələrarası Hesabatın təqdim edilməsi üçün son tarix nədir?

Cavab: Azərbaycan Respublikasının “Transmilli şirkətlər qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan müəssisənin hesabatının vergi orqanına təqdim edilməsi müddəti, forması və qaydası”na əsasən, Ölkələrarası Hesabat vergi orqanına Hesabat verilən ilin, yəni transmilli şirkətlər qrupunun maliyyə ilindən sonrakı 12 ayın sonunadək təqdim edilir.

16. Hansı ölkələr Ölkələrarası Hesabatlarını Azərbaycan Respublikası ilə mübadilə edir?

Cavab: Ölkələrarası Hesabatların mübadiləsinə dair Səlahiyyətli Orqanlar arasında Çoxtərəfli Razılaşmaya (CbC MCAA) əsasən, Azərbaycan Respublikasının həmin məlumatları mübadilə edə biləcəyi Ölkələrarası Hesabatlarda istinad edilən ölkələrin vergi orqanları ilə, avtomatik qaydada mübadilə ediləcəkdir. Dövlət Vergi Xidmətinin Ölkələrarası Hesabatları mübadilə edəcəyi ölkələr:

İƏİT-in Ölkələrarası Hesabatlılığa dair Səlahiyyətli Orqanlar arasında Çoxtərəfli Razılaşmanı (CbC MCAA) imzalamış ölkələrin siyahısı: http://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/about-automatic-exchange/CbC-MCAA-Signatories.pdf

Məlumat üçün bildirmək istərdik ki, http://www.oecd.org/tax/beps/country-by-country-exchange-relationships.htm səhifəsində Ölkələrarası Hesabatların mübadilə ediləcəyi ölkələrin siyahısı əksini tapır.

17. Ölkələrarası Hesabat məlumatları necə istifadə olunmalıdır?

Cavab: BEPS-in 13-cü Fəaliyyətin 59-cu bəndinə əsasən, "Ölkələr Ölkələrarası Hesabatdakı məlumatı 25-ci bəndə uyğun olaraq müvafiq qaydada istifadə etməlidirlər. Xüsusilə, ölkələr Ölkələrarası Hesabatı transfer qiyməti ilə bağlı yüksək riski müəyyən etmək üçün istifadə edirlər. Ölkələr Ölkələrarası Hesabatı Vergitutma Bazasının Aşınması və Mənfəətin Köçürülməsi (BEPS) ilə bağlı digər riskləri qiymətləndirmək üçün də istifadə edə bilərlər. Ölkələr Ölkələrarası Hesabatda əksini tapan məlumatlara əsaslanaraq, gəlir bölüşdürülməsi formulu əsasında hər hansı bir vergi ödəyicisinin gəlirinə düzəlişlər təklif etməməlidir. Bundan əlavə, onlar həmçinin ölkədə yerləşən yerli vergi orqanı tərəfindən Ölkələrarası Hesabatda verilən məlumatlara əsasən belə düzəlişlərin ediləcəyi təqdirdə, ölkədə yerləşən səlahiyyətli orqan dərhal istənilən səlahiyyətli orqan üzrə müvafiq düzəliş etmək barədə qərar qəbul edir. Bununla belə, bu, ölkələrin Ölkələrarası Hesabat məlumatlarını TŞ-nin transfer qiymətləri ilə bağlı düzəlişlər və ya vergi auditi zamanı ortaya çıxan digər vergi məsələləri ilə bağlı əlavə sorğuları göndərmək üçün əsas olaraq istifadə etməsinin qarşısını almaq halı kimi başa düşülməməlidir".

18. Ölkələrarası Hesabatın təqdim edilməməsi və ya gecikdirilməsi və ya qeyri-dəqiq təqdim edilməsi zamanı hansı sanksiyalar tətbiq olunur?